Kurta

Równie często co szuba, na XVI wiecznej ikonografii pojawia się kurta, o dosyć specyficznym kroju, mająca, jak się wydaje, swoje źródło w średniowiecznym robe. Kurta taka pojawia się, zazwyczaj, na chłopstwie. Wyśledziłem ją głównie u Behama (może dlatego że znam go najlepiej) w latach '40 XVI wieku:

Podobne ubrania udało mi się znaleźć u Durera, co przesuwa datowanie wcześniej:

Jak i w Kronice Lucerneńskiej Schillinga, datownej na 1513, gdzie podobne ubrania pokazywane są już na, niekoniecznie, chłopstwie:

Genezę tego ubioru upatruję w dosyć charakterystycznym ubraniu wierzchnim, które występuje dosyć popularnie pod koniec XV wieku. Widać je chociażby w Hausbuch Wolfegg (lata '80 XV wieku):

Podsumowując powyższe - chodzi o ubiór będący pochodnym (?) robe, charakteryzujący się mocnym marszczeniem od pasa, jednak bez wyraźnego odcięcia i rozcięciami na bokach, od pasa do samego dołu. Rękawy w większości przedstawień są raczej obszerne i tego się będę trzymał. Szkice Durera i Kronika Schillinga wyraźnie wskazują iż plisowany 'ogonek', tak charakterystyczny dla gotyckiej mody późnego średniowiecza, wszywany jest osobno, jako element niezależny od obu połówek pleców. Taką też rekonstrukcję kroju odnalazłem na Fresze (http://www.freha.pl/index.php?showtopic=22350):

Zaprezentowany krój odrobinę jednak mnie niepokoił, gdyż ten środkowy fragment wydawał mi się dosyć nienaturalnie tam umieszczany, poza tym wycinanie w połówkach takiego kształtu jest najzwyczajniejszym marnotrawstwem materiału (a wbrew pozorom to istotny czynnik). Myśl ta tkwiła gdzieś z tyłu mojej głowy, dopóki nie napotkałem się na ten anonimowy szkic, datowany na okolice roku 1500:

Który z kolei, dzięki pomocy osób z grupy Pludraków Szprechanie, przypomniał mi o istnieniu księgi kroju z Leonefeld (Leonfeldner Schnittbuch), która datowana jest na 1590 rok. Tamże, na stronie 35, zaprezentowany jest wykrój kurt furmana, który wygląda następująco: 

Po prawej stronie u góry widać odwrócony fragment, będący połówką tyłu kurty, krojonej podobnie jak ta ze szkicu datowanego na ok. 1500 rok. Jeśli teraz porównamy to z naszym anonimowym szkicem możemy zauważyć, iż:

Dalej, o ile to rozwiązuje kwestię 'ogonka' (czerwony szew) z kurty, widocznego na ikonografii, oraz - poniekąd - wszycie rękawów (zielone szwy) z anonimowego szkicu z początki XVI wieku, to stawia pytanie o sens dziwnego kształtu na boku (niebieski szew). Takie wszycie rękawów, jak widać powyżej, wypatrzyć można na ikonografii z interesującego mnie czasu, chociażby na sztychu u Behama (z datowaniem na lata '30..'40 XVI wieku), jeśli się wie czego się szuka:

http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=1517843&partId=1&searchText=beham&images=true&from=ad&fromDate=1500&to=ad&toDate=1550&page=2

Spójrzmy teraz na front kurty furmana i zestawmy go razem z przodem. Widać tutaj jak razem funkcjonować mają boki i po co jest ten 'dziwny' na pierwszy rzut oka kształt:

Zatem kształt po boku pełni rolę podobnego jak z tyłu ogonka-pliski. Z resztą świadczy o tym sam opis w księdze:

Item zü einen fürmans khuten das hinder vnnd in seiden an vnnder stückh falten hatt vnnd die ermel hatt Jm Rückhen auf an 1/8 zü samen geht nürs in zumher So lang vnnd So weit aüf so vil parchent oder zwilch alls züm Seheff kütl haben

Pliski tego typu można także zobaczyć w przedstawieniach, jak chociażby ten anonimowy drzeworyt, datowany na późny XVI wiek:

http://germanhistorydocs.ghi-dc.org/sub_image.cfm?image_id=3299

Czy taki krój, z pliskami także po bokach, występować może w interesującym nas okresie (I połowa XVI wieku, powiedzmy)?

Raczej (niestety) nie, bo jak pokazuję większość ikonografii boki są albo rozcięte (wcześniej: Hausbuch Wolfegg, Durer) albo jednolite, płaskie i bez plisek (później: Beham). Jednakże warto zadać sobie pytanie kiedy tego typu pliski wchodzą do użycia w ogóle, skoro pod koniec XVI wieku są standardem kurt tego typu. Aby się tego dowiedzieć trzeba by bardzo precyzyjnie prześledzić możliwie dużo ikonografii, ale to może nie dać zbyt dobrych rezultatów z uwagi na szerokie datowanie niektórych przedstawień.