 |
| Rekonstrukcja wyglądu Scyty z kurhanu Olon-Kurin-Gol w Ałtaju (Mongolia). Rys. Dimitri Pozdniakov. Za [1] |
Drugim planowanym wątkiem mojej antycznej przygody jest próba rekonstrukcji postaci szeroko pojętego Scyta. Tutaj sprawa jest bardziej złożona o tyle, że nie wyspecyfikowałem sobie jeszcze dokładniejszego datowania oraz lokalizacji. I w sumie mam zamiar zrobić to poniższej notce (i pewnie szeregu kolejnych).
Głównym pomysłem jest skupienie się (także? między innymi?) na Scyto-Celtach, czyli ludności w pewnym stopniu mieszanej (bez wnikania w kierunek wpływów, czy to Celtowie pod wpływami Scytyjskimi czy na odwrót, aczkolwiek źródła wskazują, że to Scytowie importowali np. ozdoby od Celtów [2]). Taka sytuacja występuje w wielu miejscach w Europie, jak chociażby na terenie dzisiejszej Mołdawii [3] czy też na lewym brzegu dolnego Dniestru [4].
Nie wykluczam jednocześnie przesunięcia swoich zainteresowań bardziej na wschód, nawet aż za Krym, na Pontyjskie stepy.
Opierając się na stanowiskach scytyjskich spróbuję zrekonstruować pewien zestaw przedmiotów, jakie posiadać mogła Scytyjski wojownik mieszkający na tym terenie. Jednocześnie pewnie też uzupełnię to przedmiotami innych kultur z uwagi na ich bliskość (tj. właśnie rzeczonymi celtyckimi, czy greckimi importami). Oczywiście, w przypadku importów, będą to przedmioty znane z kontekstu Scytyjskiego, a nie losowe zabytki 😊.
Oczywiście całość będzie uzupełniona także zabytkami pochodzącymi z dalszych rejonów Scytii, takich chociażby jak Krym, czy północno-wschodnie wybrzeże Morza Czarnego a także Ałtaj, który dla Scytów jest chyba kolebką.
Oczywiście są to założenia dosyć ogólne i mocno wstępne. Całość najpewniej ulegnie istotnej ewolucji wraz z przegryzaniem się przez źródła (już uległa😉 - przypis na koniec). Szczególnie, że większość źródeł dotyczących tekstyliów pochodzi z zupełnie innego regionu, niż ten na którym chciałbym się skupić...
Pierwszymi elementami, za rekonstrukcję których chciałbym się zabrać są tekstylia, czy szeroko rozumiany ubiór. Potrzebne będą następujące elementy - koszula, spodnie, kaftan, czapka oraz buty; opcjonalnie te ostatnie zamienione mogą być na wysokie nogawice z integralną podszewką. Jako że zasadniczo brak jest zachowanych ubiorów na interesującym mnie terenie i w interesującym mnie datowaniu (a przynajmniej nie udało mi się takowych odnaleźć), rekonstrukcje zmuszony jestem oprzeć na dalszych analogiach oraz, na szczęście licznych, przedstawieniach Scytów w sztuce.
Zatem po kolei:
Koszula
W pochówkach w Pazyryk (kurhan 2) odnaleziono datowaną na przełom IV i III w p.n.e. koszulę [5, 6] z włókna konopi lub toiny weneckiej (kendyr) [7]. Korpus zszyty jest z trzech fragmentów (przód i dwa kawałki na tył - lub odwrotnie?) z małymi klinami po bokach (niewykluczone, że zszywanymi z dwóch klinów). Nie widać żadnych podkrojów pod rękawy, ani klinów pod pachami, co sugeruje, że ubiór nie był nazbyt dopasowany. Przy obwodzie (w ramionach) równym 93 cm długość ubioru wynosi 104 cm - sięgał mniej więcej do kolan.
Koszula zszyta jest z pomocą ścięgien i wykończona czerwonym, wełnianym sznurkiem na krawędziach i szwie po środku korpusu. W niektórych opisach znajduję, iż jest to wszyta wypustka. Nie udało i się odnaleźć informacji, jak pleciony i przyszywany był do ubrania sznurek (jeśli to istotnie sznurek). Z tego co pisze Polosmak [5] w Pazyryk znaleziono więcej podobnych koszul, w tym co najmniej jedną wykonaną z jedwabiu, jednakże nie prezentuje zdjęcia ani rysunku tego zabytku. Zakładam, że wszystkie miały podobny krój. Z tego co rozumiem, tego typu koszule znajdowano tak w męskich jak i damskich grobach [7]
Niestety, nie udało mi się odnaleźć analogii do tego kroju, czy w ogóle rodzaju ubrania - koszuli - na przedstawieniach na biżuterii itp. Wszyscy mają na sobie tylko kaftany...
Kaftan
W przypadku kaftana także punktem wyjścia jest kaftan znaleziono także w Pazyryk (kurhan 3), datowany również na przełom IV i III w p.n.e. Wykonany jest on z wojłoku i obszyty kolorowymi taśmami.
Ubiór ten istotnie różni się od znanych przedstawień, chociażby tych z datowanego na IV w p.n.e. hełmu z Perederieva (Donieck, Ukraina) [8]
Czy też grzebieniu z Solokhy lub wazie z Kul-Oba:
Nawet na relatywnie prostych rysunkach na nakryciu głowy z kurhanu z Kurdzhipskaya widać podobne w formie kaftany, co oznacza, że tego rodzaju krój musiał być dla Scytów bardzo charakterystyczny [8]:
W świetle powyższych form Klochko [9] proponuje następujące wykroje kaftanu:
Można też sięgnąć po dalsze analogie, szczególnie, żeby odtworzyć krój, widziany na ikonografii. Spójrzmy na przykład na Huński kaftan:
Kaftan (dziecięcy) ten został znaleziony w Oglakhty na stanowisku kultury Tashtyk, należącej do szeroko pojętej tradycji Scytyjsko-Ałtajskiej. Ubranie datowane jest na III - IV w n.e. [10] Wykonano go z futra, włosiem do wnętrza, co jest w pełni zrozumiałe, biorąc pod uwagę syberyjski klimat.
Nie udało mi się odnaleźć wykroju powyższego zabytku, ale wydaje się on być na tyle czytelny, że powinno udać się opracować go na podstawie zdjęcia. W oczy rzucają się przednie, opadające poły, tak charakterystyczne dla kaftanów Scytyjskich, przedstawianych na licznych dziełach sztuki.
Ten konkretny kaftan wykonany został w całości ze skóry z futrem. Nie wykluczone, że mogły również istnieć wersje po prostu futrem podszyte.
Jeśli chodzi o dalsze analogie, to możemy przeskoczyć do współczesności i sięgnąć po źródła etnograficzne - Karakałpaków, Turkmenów i Uzbeków [11], gdzie tego typu skórzane kaftany zdaję się nadal egzystować (a przynajmniej do niedawna były i przeniknęły w jakiś sposób do 'stroju narodowego'(?)). Tego rodzaju współczesny kaftan prezentuje się na przykład tak:
A jako, ze jest to ubiór znany z etnografii, to i ilość przedstawień, szkiców, czy wykrojów, jest istotnie większa. I tak oto znajdujemy takie rysunki z wykrojami:
Zważywszy na to jak podobne są w/w ubiory w swoim kroju do przedstawionych w różnych miejscach scytyjskich kaftanów, uważam, że tego rodzaju krój może być dobrym punktem wyjścia. Pozostaje jeszcze kwestia materiałowa, jednakże tutaj można iść na uproszczenie i tego rodzaju ubiór uszyć po prostu z wełny. Dodatkowy, cieplejszy kaftan pewnie z owczej skóry z runem.
Jeśli chodzi o kaftany z runa, to dodatkowo ciekawym zabytkiem jest kaftan z owczej skóry, który znaleziono w kurhanie numer 1 w Pazyryk [5]:
Który to niemalże w pełni powtarza się na dekoracjach pektorału z Towsta Mohyła (datowany na IV w p.n.e., ob. Dniepropietrowski na Ukrainie):
Co najciekawsze chyba, powyższy futrzany kaftan szyty jest najwidoczniej futrem na zewnątrz, co wydaje się odrobinę przeczyć (?) założeniu, że futrzane ciuchy noszone były zawsze futrem do ciała. Z drugiej strony, jest spójne z tym, co słyszałem kiedyś tam o Hunach, którzy ponoć mieli nosić dwie warstwy futrzane - jedną futrem do ciała, a drugą, dodatkową, gdy jest zimniej, futrem na zewnątrz. Czy i tutaj tak było ciężko jest mi rozsądzić, ale "stanowcze czemu nie" 😉.
Spodnie
Ze spodniami sprawa jest o tyle prostsza, że dysponujemy całkiem sporym zbiorem zabytków -przynajmniej z Pazyryk - a także rozmaitych analogii, które są bardzo podobne wykrojem/formą, do tych z kurhanów scytyjskich w Ałtaju [5]:
Spodnie te przypominają zasadniczo każde wschodnie spodnie jakie widziałem, a w szczególności moje wschodnie spodnie, jakie uszyłem do zestawu XIII-wiecznego Kipczaka. W cytowanej notce można także znaleźć szereg znalezisk, które łatwo wykorzystać można by jako analogie do w/w zabytków.
Z drugiej jednakże strony mamy spodnie widoczne na przedstawieniach Scytów bardziej na Zachód i w Grecji, które wyglądają zupełnie inaczej, niż powyższe zabytki [12]. Niestety nie zachowały się (nie udało mi się takich odnaleźć) zabytki sprangowe, więc posłużyć musimy się jedynie przedstawieniami samych Scytów, które interpretowane są jako wykonane ze sprangu. Drinkler w swojej publikacji prezentuje wiele przykładów, dwa z nich poniżej:
Część z pokazanych ubrań tłumaczyć można oczywiście obecnością nogawic, znaczna część jednak wydaje się mieć zupełnie inny krój, materiał etc. niż te pokazane powyżej zabytki. Jedną z teorii na temat tych ubiorów jest stosowanie technologii sprangu do tkania (dziania?) tych spodni w całości. Tą kwestią póki co nie będę się zajmować, aczkolwiek jest niezwykle ciekawa i zachęcająca możliwościami technicznymi sprangu. Wiadomo, że technika ta znana była w starożytności, na co dowody można znaleźć w zabytkach i przedstawieniach z całego antycznego świata, od Danii po Chiny [12].
Nogawice
Ten element ubioru często przewija się w znaleziskach, jak i przedstawieniach Scytów, szczególnie tych żyjących bardziej na północy.
Znaleziono szereg takich nogawic w pochówkach na Ałtaju, a także widoczne są na niektórych przedstawieniach. Co ciekawe, przypominają one w sposobie szycia europejskie, średniowieczne nogawice, co nie jest takie oczywiste, zważywszy, że np Alańskie nogawice krojone były zupełnie inaczej. Przykładowe znaleziska wyglądają następująco [5]:
Szczególną uwagę zwraca tutaj stopa i to w jaki sposób jest szyta - materiał jest ciekawie podwinięty i przymarszczony na froncie stopy. Przyznam szczerze, że na teraz nie mam zielonego pojęcia jak to uszyć.
Widać taki rodzaj szycia dokładniej na butach znalezionych w Pazyryk w Kurhanie numer dwa (po prawej). Ten przykład jest akurat średnio miarodajny, gdyż przedstawia wyjątkowo bogate buty, być może ubrane tylko do pogrzebu, zważywszy, że nawet podeszwa jest bogato dekorowana (z drugiej strony - czemu nie, skoro siedzi się cały czas na koniu..?).
Nogawice znalezione na Ałtaju szyte są w większości z filcu, aczkolwiek niektóre z nich posiadają skórzane elementy, czy to w postaci podeszwy, czy też aplikacji na stopie (Verkg-Kaldzhi-2, kurhan 3). Na przedstawionych damskich nogawicach z Al-Akha znajduje się z kolei filcowa, czerwona aplikacja w postaci ażurowego paska naszytego na górnej ich krawędzi.
Nogawice tego rodzaju przewijają się także na przedstawieniach Scytów w sztuce, chociażby na przedstawieniach w Persepolis (poniżej). Na wschodniej ścianie Apadany ukazany jest Saka (Scyt) niosący tego rodzaju nogawice jako dar:
Niestety ani w odnalezionych zabytkach, ani też przedstawienia Scytów i powiązanych z nimi ludów, nie widać w jaki sposób mocowane są tego typu nogawice. Wszystkie dalsze analogie (np. skórzane, dziecięce buty z wiązadełkami z Ulandryk-1), jak i zdrowy rozsądek (😉) sugerują jednak, że były one w jakiś sposób troczone do pasa, być może do specjalnych brązowych rozdzielaczy czy jakichś podobnych elementów [7]. Polosmak sugeruje także analogie z Xinjang/Cherchen, o których wspominałem w notce o walonkach w średniowiecznej Europie. Dokładniej kwestii tej przyjrzymy się w przyszłości, gdy zabiorę się za szycie takich nogawic.
Scytyjskie czapki najkrócej opisać można jako bardzo często szpiczaste czapki z opadającymi na uszy lub boki twarzy elementami. Typowym przykładem tego rodzaju zabytku może być na przykład męska czapka z Kurhanu 1 (po lewej) i Kurhanu 3 (po prawej) w Pazyryk [5, 7].
Przedstawienia takich czapek z kolei bardzo ładnie zebrała Polosmak na przedstawionej poniżej tablicy:
Jeśli chodzi o technikę wykonania, przedstawione zabytki zrobione są z filcu, z tym, że co najmniej jedna z przedstawionych czapek wydaje się być szyta z dwóch kawałków, a nie filcowana w jednym kawałku.
Większość scytyjskich nakryć głowy była jakoś ozdabiana - obszyciami, aplikacjami z filcu czy skóry lub też naszywanymi, złotymi blachami tłoczonymi w ozdobne wzory i figury (często np. zwierząt). Docelowy wzór czapki zostanie, podobnie jak z większością elementów, ustalony w przyszłości.
Tutaj znowuż niewiele udało mi się znaleźć. Większość fragmentów butów, jakie widziałem w materiale archeologicznym (a chyba tylko to pozwoli zrekonstruować krój) to de facto fragmenty filcowych nogawic (patrz wyżej) z podeszwami etc. Wyjątkiem jest pokazany powyżej skórzany buty, który krojem przypomina nogawice.
Innym wartościowym źródłem informacji na temat obuwia są także przedstawienia Scytów, np. na pokazywanej powyżej wazie z Kul-Oba:
Podsumowanie
O scytyjskim ubiorze wiemy dosyć dużo. Zawdzięczamy to m.in. klimatowi Ałtaju, co pozwoliło na bardzo dobre zachowanie tekstyliów w kurhanach, ale także licznym przedstawieniom tego koczowniczego ludu w źródłach perskich czy greckich.
Pierwszym elementem, jaki planuje uszyć, jest koszula w/g wykroju pokazanego powyżej. Udało mi się nawet zdobyć odpowiedni materiał - ręcznie tkany i wykonany z konopi. Muszę tylko uzupełnić go o odpowiedni czerwony sznurek/taśmę.
Powyższą notkę chciałem ukończyć jeszcze w 2018 roku, ale się nie wyrobiłem. Czy to oznacza, że z minimalnym scytyjskim zestawem nie wyrobię się w bieżącym roku? Zobaczymy 😅,
Bibliografia
[12] Dagmar Drinkler, " Die Rekonstruktioneng anliegender Bekleidung aus Antike und Renaissance"
P.S. Wiem, że przypisy są niekompletne i ciut chaotyczne 😅. Ale notka jest głównie dla mnie (jak większość tutaj), a przypisy są po to, żebym wiedział czego szukać w której książce/artykule
Nie wykluczam jednocześnie przesunięcia swoich zainteresowań bardziej na wschód, nawet aż za Krym, na Pontyjskie stepy.
Opierając się na stanowiskach scytyjskich spróbuję zrekonstruować pewien zestaw przedmiotów, jakie posiadać mogła Scytyjski wojownik mieszkający na tym terenie. Jednocześnie pewnie też uzupełnię to przedmiotami innych kultur z uwagi na ich bliskość (tj. właśnie rzeczonymi celtyckimi, czy greckimi importami). Oczywiście, w przypadku importów, będą to przedmioty znane z kontekstu Scytyjskiego, a nie losowe zabytki 😊.
Oczywiście całość będzie uzupełniona także zabytkami pochodzącymi z dalszych rejonów Scytii, takich chociażby jak Krym, czy północno-wschodnie wybrzeże Morza Czarnego a także Ałtaj, który dla Scytów jest chyba kolebką.
Oczywiście są to założenia dosyć ogólne i mocno wstępne. Całość najpewniej ulegnie istotnej ewolucji wraz z przegryzaniem się przez źródła (już uległa😉 - przypis na koniec). Szczególnie, że większość źródeł dotyczących tekstyliów pochodzi z zupełnie innego regionu, niż ten na którym chciałbym się skupić...
Pierwszymi elementami, za rekonstrukcję których chciałbym się zabrać są tekstylia, czy szeroko rozumiany ubiór. Potrzebne będą następujące elementy - koszula, spodnie, kaftan, czapka oraz buty; opcjonalnie te ostatnie zamienione mogą być na wysokie nogawice z integralną podszewką. Jako że zasadniczo brak jest zachowanych ubiorów na interesującym mnie terenie i w interesującym mnie datowaniu (a przynajmniej nie udało mi się takowych odnaleźć), rekonstrukcje zmuszony jestem oprzeć na dalszych analogiach oraz, na szczęście licznych, przedstawieniach Scytów w sztuce.
Zatem po kolei:
Koszula
W pochówkach w Pazyryk (kurhan 2) odnaleziono datowaną na przełom IV i III w p.n.e. koszulę [5, 6] z włókna konopi lub toiny weneckiej (kendyr) [7]. Korpus zszyty jest z trzech fragmentów (przód i dwa kawałki na tył - lub odwrotnie?) z małymi klinami po bokach (niewykluczone, że zszywanymi z dwóch klinów). Nie widać żadnych podkrojów pod rękawy, ani klinów pod pachami, co sugeruje, że ubiór nie był nazbyt dopasowany. Przy obwodzie (w ramionach) równym 93 cm długość ubioru wynosi 104 cm - sięgał mniej więcej do kolan.Koszula zszyta jest z pomocą ścięgien i wykończona czerwonym, wełnianym sznurkiem na krawędziach i szwie po środku korpusu. W niektórych opisach znajduję, iż jest to wszyta wypustka. Nie udało i się odnaleźć informacji, jak pleciony i przyszywany był do ubrania sznurek (jeśli to istotnie sznurek). Z tego co pisze Polosmak [5] w Pazyryk znaleziono więcej podobnych koszul, w tym co najmniej jedną wykonaną z jedwabiu, jednakże nie prezentuje zdjęcia ani rysunku tego zabytku. Zakładam, że wszystkie miały podobny krój. Z tego co rozumiem, tego typu koszule znajdowano tak w męskich jak i damskich grobach [7]
Niestety, nie udało mi się odnaleźć analogii do tego kroju, czy w ogóle rodzaju ubrania - koszuli - na przedstawieniach na biżuterii itp. Wszyscy mają na sobie tylko kaftany...
Kaftan
W przypadku kaftana także punktem wyjścia jest kaftan znaleziono także w Pazyryk (kurhan 3), datowany również na przełom IV i III w p.n.e. Wykonany jest on z wojłoku i obszyty kolorowymi taśmami.
Ubiór ten istotnie różni się od znanych przedstawień, chociażby tych z datowanego na IV w p.n.e. hełmu z Perederieva (Donieck, Ukraina) [8]
Czy też grzebieniu z Solokhy lub wazie z Kul-Oba:
 |
| Grzebień z kurhanu Solokha (fragment) |
 |
| Waza z Kul-Oba (powyżej) i przerysy zdobień. |
Nawet na relatywnie prostych rysunkach na nakryciu głowy z kurhanu z Kurdzhipskaya widać podobne w formie kaftany, co oznacza, że tego rodzaju krój musiał być dla Scytów bardzo charakterystyczny [8]:
W świetle powyższych form Klochko [9] proponuje następujące wykroje kaftanu:
Można też sięgnąć po dalsze analogie, szczególnie, żeby odtworzyć krój, widziany na ikonografii. Spójrzmy na przykład na Huński kaftan:
 |
| za kostym.cz |
Nie udało mi się odnaleźć wykroju powyższego zabytku, ale wydaje się on być na tyle czytelny, że powinno udać się opracować go na podstawie zdjęcia. W oczy rzucają się przednie, opadające poły, tak charakterystyczne dla kaftanów Scytyjskich, przedstawianych na licznych dziełach sztuki.
Ten konkretny kaftan wykonany został w całości ze skóry z futrem. Nie wykluczone, że mogły również istnieć wersje po prostu futrem podszyte.
Jeśli chodzi o dalsze analogie, to możemy przeskoczyć do współczesności i sięgnąć po źródła etnograficzne - Karakałpaków, Turkmenów i Uzbeków [11], gdzie tego typu skórzane kaftany zdaję się nadal egzystować (a przynajmniej do niedawna były i przeniknęły w jakiś sposób do 'stroju narodowego'(?)). Tego rodzaju współczesny kaftan prezentuje się na przykład tak:
A jako, ze jest to ubiór znany z etnografii, to i ilość przedstawień, szkiców, czy wykrojów, jest istotnie większa. I tak oto znajdujemy takie rysunki z wykrojami:
Zważywszy na to jak podobne są w/w ubiory w swoim kroju do przedstawionych w różnych miejscach scytyjskich kaftanów, uważam, że tego rodzaju krój może być dobrym punktem wyjścia. Pozostaje jeszcze kwestia materiałowa, jednakże tutaj można iść na uproszczenie i tego rodzaju ubiór uszyć po prostu z wełny. Dodatkowy, cieplejszy kaftan pewnie z owczej skóry z runem.
Jeśli chodzi o kaftany z runa, to dodatkowo ciekawym zabytkiem jest kaftan z owczej skóry, który znaleziono w kurhanie numer 1 w Pazyryk [5]:
Który to niemalże w pełni powtarza się na dekoracjach pektorału z Towsta Mohyła (datowany na IV w p.n.e., ob. Dniepropietrowski na Ukrainie):
 |
| Pektorał z Towsta Mohyła (fragment) |
Spodnie
Ze spodniami sprawa jest o tyle prostsza, że dysponujemy całkiem sporym zbiorem zabytków -przynajmniej z Pazyryk - a także rozmaitych analogii, które są bardzo podobne wykrojem/formą, do tych z kurhanów scytyjskich w Ałtaju [5]:
Z drugiej jednakże strony mamy spodnie widoczne na przedstawieniach Scytów bardziej na Zachód i w Grecji, które wyglądają zupełnie inaczej, niż powyższe zabytki [12]. Niestety nie zachowały się (nie udało mi się takich odnaleźć) zabytki sprangowe, więc posłużyć musimy się jedynie przedstawieniami samych Scytów, które interpretowane są jako wykonane ze sprangu. Drinkler w swojej publikacji prezentuje wiele przykładów, dwa z nich poniżej:
 |
| Rysunki na deskach z grobu w grobowcu w Tartaili obok Kelainai (rekonstrukcja), ok. 500 r. p.n.e. |
 |
| Nolańska waza czerwonofigurowa, ok 430 r. p.n.e. |
Nogawice
Ten element ubioru często przewija się w znaleziskach, jak i przedstawieniach Scytów, szczególnie tych żyjących bardziej na północy.
Znaleziono szereg takich nogawic w pochówkach na Ałtaju, a także widoczne są na niektórych przedstawieniach. Co ciekawe, przypominają one w sposobie szycia europejskie, średniowieczne nogawice, co nie jest takie oczywiste, zważywszy, że np Alańskie nogawice krojone były zupełnie inaczej. Przykładowe znaleziska wyglądają następująco [5]:
 |
| Zabytki nogawic znalezionych w: męskich pochówkach w Verkh-Kaldzhin-2 (kurhan 1 (po lewej) i kurhan 3 (na środku)) oraz w damskim pochówku w Al-Akha (kurhan 3) (po prawej). |
 |
| Buty z Pazyryk, Kurhan 2. |
Widać taki rodzaj szycia dokładniej na butach znalezionych w Pazyryk w Kurhanie numer dwa (po prawej). Ten przykład jest akurat średnio miarodajny, gdyż przedstawia wyjątkowo bogate buty, być może ubrane tylko do pogrzebu, zważywszy, że nawet podeszwa jest bogato dekorowana (z drugiej strony - czemu nie, skoro siedzi się cały czas na koniu..?).
Nogawice znalezione na Ałtaju szyte są w większości z filcu, aczkolwiek niektóre z nich posiadają skórzane elementy, czy to w postaci podeszwy, czy też aplikacji na stopie (Verkg-Kaldzhi-2, kurhan 3). Na przedstawionych damskich nogawicach z Al-Akha znajduje się z kolei filcowa, czerwona aplikacja w postaci ażurowego paska naszytego na górnej ich krawędzi.
Nogawice tego rodzaju przewijają się także na przedstawieniach Scytów w sztuce, chociażby na przedstawieniach w Persepolis (poniżej). Na wschodniej ścianie Apadany ukazany jest Saka (Scyt) niosący tego rodzaju nogawice jako dar:
 |
| Scytowie składający trybut, Apadana, Persepolis |
Czapka
To chyba najbardziej charakterystyczny dla ludów Scytyjskich element. Istnieje szereg znalezisk scytyjskich czapek (lub chociażby śladów ich kształtu, odtwarzanych na podstawie odnalezionych ornamentów), jak i bardzo duże przedstawień tego rodzaju nakryć głowy.
To chyba najbardziej charakterystyczny dla ludów Scytyjskich element. Istnieje szereg znalezisk scytyjskich czapek (lub chociażby śladów ich kształtu, odtwarzanych na podstawie odnalezionych ornamentów), jak i bardzo duże przedstawień tego rodzaju nakryć głowy.
Scytyjskie czapki najkrócej opisać można jako bardzo często szpiczaste czapki z opadającymi na uszy lub boki twarzy elementami. Typowym przykładem tego rodzaju zabytku może być na przykład męska czapka z Kurhanu 1 (po lewej) i Kurhanu 3 (po prawej) w Pazyryk [5, 7].
Przedstawienia takich czapek z kolei bardzo ładnie zebrała Polosmak na przedstawionej poniżej tablicy:
Jeśli chodzi o technikę wykonania, przedstawione zabytki zrobione są z filcu, z tym, że co najmniej jedna z przedstawionych czapek wydaje się być szyta z dwóch kawałków, a nie filcowana w jednym kawałku.
Większość scytyjskich nakryć głowy była jakoś ozdabiana - obszyciami, aplikacjami z filcu czy skóry lub też naszywanymi, złotymi blachami tłoczonymi w ozdobne wzory i figury (często np. zwierząt). Docelowy wzór czapki zostanie, podobnie jak z większością elementów, ustalony w przyszłości.
Buty
Tutaj znowuż niewiele udało mi się znaleźć. Większość fragmentów butów, jakie widziałem w materiale archeologicznym (a chyba tylko to pozwoli zrekonstruować krój) to de facto fragmenty filcowych nogawic (patrz wyżej) z podeszwami etc. Wyjątkiem jest pokazany powyżej skórzany buty, który krojem przypomina nogawice.
Innym wartościowym źródłem informacji na temat obuwia są także przedstawienia Scytów, np. na pokazywanej powyżej wazie z Kul-Oba:
|
| Waza z Kul-Oba - przerysy zdobień. |
Podsumowanie
O scytyjskim ubiorze wiemy dosyć dużo. Zawdzięczamy to m.in. klimatowi Ałtaju, co pozwoliło na bardzo dobre zachowanie tekstyliów w kurhanach, ale także licznym przedstawieniom tego koczowniczego ludu w źródłach perskich czy greckich.
Pierwszym elementem, jaki planuje uszyć, jest koszula w/g wykroju pokazanego powyżej. Udało mi się nawet zdobyć odpowiedni materiał - ręcznie tkany i wykonany z konopi. Muszę tylko uzupełnić go o odpowiedni czerwony sznurek/taśmę.
Powyższą notkę chciałem ukończyć jeszcze w 2018 roku, ale się nie wyrobiłem. Czy to oznacza, że z minimalnym scytyjskim zestawem nie wyrobię się w bieżącym roku? Zobaczymy 😅,
Bibliografia
[2] ten art. fibulach
La Tene u Scytów
[3] goo.gl/Y9qhyu
[4] Lewy brzeg
dolnego Dniestru
[5] Polosmak, N.V. 2001. Vsadniki Ukoka [Horsmen of Ukok]
[6] Karen S.
Rubinson, "The Textiles from Pazyryk"
[7] Rudenko / Rudenko
1962
[8] A. Yu. Alekseev,
"DO ODBUDOWY JEDNEGO UTRACONEGO PODMIOTU..." STRATUM + Petersburg
Archaeological Herald 29
[9] Klochko, L. S.,
(1991), Skythische Tracht, Gold der Steppe: Archäologie der Ukraine,
Neumünster, Karl Wachholz.
[10] Kyzlasov LR.
1971a. Khakassian archaeological expedition of 1969. Proceedings of the
Khakassian Institute for the Language, Literature and History. Historical
Series. Abakan. XVI (3):173–6. In Russian.
P.S. Wiem, że przypisy są niekompletne i ciut chaotyczne 😅. Ale notka jest głównie dla mnie (jak większość tutaj), a przypisy są po to, żebym wiedział czego szukać w której książce/artykule
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz