 |
| Połowiecka stela antropomorficzna - zwróćcie uwagę na zdobienia na kaftanie w postaci naszytych (?) taśm. |
Po uszyciu spodni wschodnich zabieram się za kolejny stepowy projekt. Tym razem jest to połowiecki kaftan, oparty głównie na rekonstrukcji kroju i zdobień kaftana z pochówku w Chingulsku oraz innych analogiach, jako że na podstawie znalezionych tekstyliów nie jest możliwa rekonstrukcja kroju (a przynajmniej nie została zaprezentowana w literaturze do której znalazłem dostęp).
Pochówek z Chingulskiego kurhanu datowany jest na XIII wiek i identyfikowany dosyć jednoznacznie z Połowcami. W bogato wyposażonym grobowcu w tym kurhanie złożono postać mężczyzny (nazywanego w szeregu publikacji księciem) w wysokiej klasy ubiorze, uszytym z jedwabiu z licznymi jedwabnymi aplikacjami.
Moją rekonstrukcję pragnę uszyć także z jedwabiu, jednakże w moim przypadku podszewka wykonana będzie z bawełny. Na kaftan planuję naszyć aplikacje w podobnym układzie, jak na znalezionym w Chingulsku kaftanie, wspierając się dodatkowo na stelach połowieckich (jak ta pokazana obok). Oczywiście nie wszystko naraz; tylko część elementów zostanie wykorzystana w tym projekcie, bo mam nadzieję, że nie jest to ostatni kaftan, jaki uda mi się popełnić.
Kaftan zostanie uszyty z oliwkowego, ręcznie tkanego jedwabiu, który najprościej można by zakwalifikować jako surówką jedwabna. Jest to materiał w splocie płóciennym 1:1, nie przypominający wizualnie w żaden sposób stereotypowego jedwabiu, jaki jest szerzej znany. Podszewka wykonana zostanie z ręcznie tkanej bawełny w splocie płóciennym w kolorze naturalnym. O ile jedwab mam już zakupiony, to takiej bawełny jeszcze nie mam.
Najbliższy podobno zabytkowi jest szkic z pracy Warrena Woodfina i in [1], który pokazuje ogólną formę kaftana i lokalizację oraz rodzaj zdobień na powierzchni tego zabytku:
Zidentyfikować możemy podstawowe wyróżniki kroju tego ubioru:
Kaftan zostanie uszyty z oliwkowego, ręcznie tkanego jedwabiu, który najprościej można by zakwalifikować jako surówką jedwabna. Jest to materiał w splocie płóciennym 1:1, nie przypominający wizualnie w żaden sposób stereotypowego jedwabiu, jaki jest szerzej znany. Podszewka wykonana zostanie z ręcznie tkanej bawełny w splocie płóciennym w kolorze naturalnym. O ile jedwab mam już zakupiony, to takiej bawełny jeszcze nie mam.
Najbliższy podobno zabytkowi jest szkic z pracy Warrena Woodfina i in [1], który pokazuje ogólną formę kaftana i lokalizację oraz rodzaj zdobień na powierzchni tego zabytku:
Zidentyfikować możemy podstawowe wyróżniki kroju tego ubioru:
- Wszyte na prosto, niezwężające się rękawy, niezbyt luźne acz nie dopasowane.
- Zakładka przy zapięciu, obszyta ozdobną tkaniną jedwabną i/lub haftem.
- Odcięcie w pasie z marszczeniem dolnej części przy wszyciu.
W związku z tym, skonstruować można już w miarę schematyczny obraz krojenia ubioru, który finalnie wyglądać powinien jakoś tak (za Elkina 1983 [2]):
Dodatkowo, na rysunku tym widać wyraźniej kolejne elementy kroju - kliny po bokach torsu, proste mankiety i (jednak?) lekko zwężające się rękawy, ułożone szwem do dołu.
Kaftan ma po rekonstrukcji [1] ma około 115 cm długości, co po przemnożeniu przez "magiczny współczynnik" wynikający z tego, że mam 190 cm wzrostu, a oryginalny użytkownik bliżej ok. 175 cm daje ubranie mające około 125 cm, czyli kończące się na wysokości kolan.
Ale wróćmy jeszcze do kroju; zastanówmy się skąd się wziął i w ogóle spróbujmy zrozumieć ideę krojenia kaftana, co pomoże nam zrekonstruować krój kaftana z Chingulska. Tego typu metodologię przyjąłem do rekonstruowania krojów europejskich i generalnie zdaje ona doskonale egzamin... do momentu, gdy w materiale zabytkowym napotyka się na coś zupełnie odstającego od klasyki, czego się nie spodziewamy. Tutaj jednak mamy krój chyba bardzo klasyczny.
Doskonale "szkic" kaftana pokazuje Olga Orfinskaya [3] w szeregu swoich prac, pokazując taki rysunek:
Krojone z płata filcu ubrania miały dosyć ograniczoną możliwość kreowania swojej formy. Dodatkowo, taka forma w zasadzie minimalizuje długość i skomplikowanie szwów. Zaprezentowana forma to najpewniej najwcześniejszy krój ubiorów występujących na stepie, który sięga swoim rodowodem pewne do epoki brązu (strzelam).
Jak ewoluował ten krój? Możemy prześledzić część tego procesu na podstawie kaftanów z Moszewaja Bałka i Dolnego Arkhyzu. Są to dwa niezależne od siebie stanowiska z północnego Kaukazu, identyfikowane generalnie z Alanami i datowane na, odpowiednio, VIII-IX wiek i XIII wiek.Na poniższym rysunku widać ewolucję męskich (m) i damskich (w) kaftanów podzieloną na cztery fazy.
W I i II fazie doskonale widoczny jest najbardziej 'klasyczny' krój, nawiązujący do kaftanów krojonych z jednego płata filcu (zwróćcie uwagę na kierunek tkaniny - zgodny z korpusem). Kolejne fazy ewolucji natomiast pokazuj zmiany w kierunku zupełnie innego kroju kaftanów ok. XIII wieku, który w zasadzie wygląda już tak, jak kroje europejskie.
Elkina [2] rekonstruuje w kroju kaftana z Chingulska także inny istotny element, widoczny także w kaftanach w Moszewaja Bałka - kliny poszerzające przód (zaznaczone na obrazku poniżej, po lewej). Analogiczne kliny znajdują się w kaftanach zachowanych w Moszewaja Bałka (zaznaczone na obrazku poniżej, po prawej):
Elementem z kolei odróżniającym krój z Chingulska od wcześniejszych, Alańskich kaftanów z Moszewaja Bałka, jest sposób wszycia dolnej części. U Alanów jest ona rozszerzana i klinowana, a w kaftanie Połowieckim jest przymarszczona i w ten sposób wszyta w pasie. Analogią jest tutaj inny Połowiecki kaftan z Izjasławia na Ukrainie, którego krój Orfinskaya [4] rekonstruuje tak:
Za kaftan z Izjasławia planuję zabrać się w późniejszym czasie, aczkolwiek tak czy inaczej jest on dobrą analogią do Chingulska. Zwróćmy szczególną uwagę na krój baskiny (nie wiem czy to poprawny termin w przypadku ubioru wschodniego) - jest ona uszyte z trzech fragmentów w kształcie prostokąta, które następnie przymarszczone są w pasie.
Na tej podstawie opracowac można już krój ubioru. Moja interpretacja wygląda mniej więcej tak:
Korpus kaftana miałby być krojony Tak jak kaftany Alańskie z Moszewaja Bałka, tj z zwężanym tyłem i klinami z przodu, a baskina tak jak w kaftanie z Izjasławia, aby możliwe było przymarszczenie jej w pasie.
Na ozdobne elementy kaftana składać się będą aplikacje wzorowane na tych z zabytku - w ramionach, na przedniej pole, na dolnej krawędzi i przy mankietach. Wykonane zostaną z także ręcznie tkanego jedwabiu, barwionego na jakiś jasny, ładny kolor (taki materiał też jeszcze muszę znaleźć i nabyć). Oprócz jedwabnych aplikacji w pasie kaftana znajdować powinna się krajka (być może także jedwabna) która maskuje miejsce marszczenia oraz zapięcie, w postaci wszytych wraz z nią sznureczków. W ten sposób zrealizowane jest zapięcie w pasie w lepiej zachowanym kaftanie z Izjasławia [4]:
Jednocześnie ten przekrój, jak i kilka innych, zaprezentowanych w pracy o kaftanie z Izjasławia doskonale pokazuje sposób jego szycia, co koniecznie będę chciał wykorzystać podczas szycia mojego kaftana.
Jednocześnie, przy okazji podszewki, warto zwrócić uwagę, że ubiór z Izjasławia nie był w pełni podszyty podszewką. Kaftan ten posiadał podszewkę w zasadzie tylko w części na korpusie - ani baskinka, ani rękawy nie posiadały podszewki. Kaftan z Chingulska najpewniej posiadał jednakże pełną podszewkę, podobnie kaftany z Moszewaja Bałka takie miały. Dlatego też w mojej rekonstrukcji chciałbym wszyć kompletną podszewkę w ten ubiór. Podszewka wszywana będzie osobno w korpus z rękawami i osobno w baskinkę, gdyż musi ona być wraz z nią przymarszczona do wszycia.
Finalną kwestią jest zapinanie kaftana. Z tego co udało mi się odszukać, najczęściej rekonstruuje się go jako zapinany na brązowe guzy od szyi do pasa. W pasie zapięcie wykorzystywać będzie wszyte wraz z jedwabną taśmą sznureczki, które na końcach wyposażone będą w pętelki. Zewnętrzna poła zapinana będzie normalnie, na zewnątrz, na pojedynczy guz w linii z guzami powyżej. Dodatkowo w środku znaleźć może się jeszcze jeden guz, trzymający drugą połę od środka. Takie rozwiązanie znalazło się w kaftanach z Moszewaja Bałka:
Powyżej pasa znajdzie się 4..5 równomiernie rozłożonych guzów. Wzorowane będą one na np. Kumańskim zabytku z Jaszdozsa na Węgrzech, datowanym na XIII wiek [5]:
Ten element zasadniczo finalizuje planowanie kaftana :). Teraz pozostaje nic innego, jak tylko zakupić brakujące materiały, zamówić guzy i zabrać się za pracę - krojenie, szycie i wykańczanie kaftana. Z pewnością będę informował o przebiegu prac 😉.
Elkina [2] rekonstruuje w kroju kaftana z Chingulska także inny istotny element, widoczny także w kaftanach w Moszewaja Bałka - kliny poszerzające przód (zaznaczone na obrazku poniżej, po lewej). Analogiczne kliny znajdują się w kaftanach zachowanych w Moszewaja Bałka (zaznaczone na obrazku poniżej, po prawej):
Elementem z kolei odróżniającym krój z Chingulska od wcześniejszych, Alańskich kaftanów z Moszewaja Bałka, jest sposób wszycia dolnej części. U Alanów jest ona rozszerzana i klinowana, a w kaftanie Połowieckim jest przymarszczona i w ten sposób wszyta w pasie. Analogią jest tutaj inny Połowiecki kaftan z Izjasławia na Ukrainie, którego krój Orfinskaya [4] rekonstruuje tak:
Za kaftan z Izjasławia planuję zabrać się w późniejszym czasie, aczkolwiek tak czy inaczej jest on dobrą analogią do Chingulska. Zwróćmy szczególną uwagę na krój baskiny (nie wiem czy to poprawny termin w przypadku ubioru wschodniego) - jest ona uszyte z trzech fragmentów w kształcie prostokąta, które następnie przymarszczone są w pasie.
Na tej podstawie opracowac można już krój ubioru. Moja interpretacja wygląda mniej więcej tak:
Korpus kaftana miałby być krojony Tak jak kaftany Alańskie z Moszewaja Bałka, tj z zwężanym tyłem i klinami z przodu, a baskina tak jak w kaftanie z Izjasławia, aby możliwe było przymarszczenie jej w pasie.
Na ozdobne elementy kaftana składać się będą aplikacje wzorowane na tych z zabytku - w ramionach, na przedniej pole, na dolnej krawędzi i przy mankietach. Wykonane zostaną z także ręcznie tkanego jedwabiu, barwionego na jakiś jasny, ładny kolor (taki materiał też jeszcze muszę znaleźć i nabyć). Oprócz jedwabnych aplikacji w pasie kaftana znajdować powinna się krajka (być może także jedwabna) która maskuje miejsce marszczenia oraz zapięcie, w postaci wszytych wraz z nią sznureczków. W ten sposób zrealizowane jest zapięcie w pasie w lepiej zachowanym kaftanie z Izjasławia [4]:
Jednocześnie, przy okazji podszewki, warto zwrócić uwagę, że ubiór z Izjasławia nie był w pełni podszyty podszewką. Kaftan ten posiadał podszewkę w zasadzie tylko w części na korpusie - ani baskinka, ani rękawy nie posiadały podszewki. Kaftan z Chingulska najpewniej posiadał jednakże pełną podszewkę, podobnie kaftany z Moszewaja Bałka takie miały. Dlatego też w mojej rekonstrukcji chciałbym wszyć kompletną podszewkę w ten ubiór. Podszewka wszywana będzie osobno w korpus z rękawami i osobno w baskinkę, gdyż musi ona być wraz z nią przymarszczona do wszycia.
Finalną kwestią jest zapinanie kaftana. Z tego co udało mi się odszukać, najczęściej rekonstruuje się go jako zapinany na brązowe guzy od szyi do pasa. W pasie zapięcie wykorzystywać będzie wszyte wraz z jedwabną taśmą sznureczki, które na końcach wyposażone będą w pętelki. Zewnętrzna poła zapinana będzie normalnie, na zewnątrz, na pojedynczy guz w linii z guzami powyżej. Dodatkowo w środku znaleźć może się jeszcze jeden guz, trzymający drugą połę od środka. Takie rozwiązanie znalazło się w kaftanach z Moszewaja Bałka:
 |
| Za http://www.dom-np.narod.ru/rekon/rhazar.htm |
Powyżej pasa znajdzie się 4..5 równomiernie rozłożonych guzów. Wzorowane będą one na np. Kumańskim zabytku z Jaszdozsa na Węgrzech, datowanym na XIII wiek [5]:
Ten element zasadniczo finalizuje planowanie kaftana :). Teraz pozostaje nic innego, jak tylko zakupić brakujące materiały, zamówić guzy i zabrać się za pracę - krojenie, szycie i wykańczanie kaftana. Z pewnością będę informował o przebiegu prac 😉.
[1] - Warren T. Woodfin, Yuriy Rassamakin, Renata Golod, "Foreign vesture and nomadic identity
on the black sea littoral in the early
thirteenth century" Ars Orientalis 38, 2008.
[2] - A. K. Elina, "Редчайшие образцы византийского шитья и ткачества", Наука и жизнь 7 1983
[3] - Olga Orfinskaya, Irina Arzhantseva "The Cut of the Clothes of North Caucasian Alans", Archaeological Textiles Review 55, 2013.
[4] - О.В. Орфинская, К.А. Михайлов, "ДРЕВНЕРУССКОЕ “ПЛАТЬЕ” ИЗ ИЗЯСЛАВЛЯ: новая атри буция", РОССИЙСКАЯ АРХЕОЛОГИЯ 4, 2013,
[5] - Andras Paloczi-Horvath, "Pechenegs, Cumans, Iasians: Steppe People in Medieval Hungary". Budapest 1989
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz